Pracownicy wychowujący dzieci mają prawo do dodatkowych dni wolnych, które mogą wykorzystać w celu sprawowania opieki nad dzieckiem. Przepisy przewidują kilka form takiego zwolnienia – od dni wolnych przysługujących rodzicom małych dzieci, przez urlop na żądanie, po zwolnienia związane z nagłą chorobą dziecka. Jakie świadczenia przysługują rodzicom i na jakich zasadach można z nich korzystać?
Dwa dni opieki nad dzieckiem – kto może z nich skorzystać?
Pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, który wychowuje dziecko w wieku do 14 lat, ma prawo do dwóch dni lub 16 godzin płatnej opieki nad dzieckiem w ciągu roku kalendarzowego. Jest to uprawnienie przysługujące bez względu na liczbę dzieci, co oznacza, że niezależnie od tego, czy pracownik ma jedno dziecko, czy troje, wciąż ma do dyspozycji tylko dwa dni wolne.
Decyzja o wykorzystaniu dni opieki w pełnych dniach czy godzinowo zależy od pracownika. Jeśli zdecyduje się na opcję godzinową, czas ten jest rozliczany w ramach standardowego wymiaru czasu pracy. Wniosek o opiekę nad dzieckiem można złożyć w dowolnym momencie roku, a pracodawca nie może odmówić jego przyznania.
Zwolnienie lekarskie na chore dziecko
Gdy dziecko zachoruje, rodzic ma prawo do zwolnienia lekarskiego na opiekę nad nim. Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonym rodzicom, którzy muszą osobiście sprawować opiekę nad chorym dzieckiem i nie mają w gospodarstwie domowym innej osoby, która mogłaby się nim zająć.
Wysokość zasiłku wynosi 80% podstawy wynagrodzenia, a okres, na jaki można go otrzymać, zależy od wieku dziecka:
- Do 14. roku życia – rodzic ma prawo do maksymalnie 60 dni zasiłku opiekuńczego w ciągu roku.
- Powyżej 14. roku życia – przysługuje jedynie 14 dni zasiłku.
- Dziecko niepełnosprawne – jeśli ma mniej niż 18 lat, okres zasiłkowy wynosi do 30 dni.
Aby otrzymać zasiłek, konieczne jest uzyskanie zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego konieczność sprawowania opieki. ZUS wypłaca świadczenie na podstawie wniosku złożonego przez pracownika.
Urlop rodzicielski i wychowawczy – dłuższa opieka nad dzieckiem
Rodzice mogą skorzystać z dłuższej przerwy w pracy, aby poświęcić się opiece nad dzieckiem. Urlop rodzicielski trwa do 41 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka lub do 43 tygodni w przypadku porodu mnogiego. Jest to świadczenie płatne, którego wysokość zależy od momentu złożenia wniosku – jeśli zostanie on złożony od razu po porodzie, rodzic otrzymuje 81,5% wynagrodzenia przez cały okres urlopu, w przeciwnym razie przez pierwsze 6 tygodni przysługuje 100%, a następnie 60% podstawy wynagrodzenia.
Alternatywą jest urlop wychowawczy, który pozwala na sprawowanie opieki nad dzieckiem przez maksymalnie 36 miesięcy, ale nie jest on płatny. Może z niego skorzystać każdy rodzic, który przepracował co najmniej 6 miesięcy, a prawo to przysługuje do momentu ukończenia przez dziecko 6. roku życia.
Jakie jeszcze przywileje przysługują pracującym rodzicom?
Oprócz podstawowych form urlopu i zwolnień, rodzicom przysługuje szereg dodatkowych uprawnień. Kobiety w ciąży oraz rodzice dzieci do 8. roku życia nie mogą być delegowani poza stałe miejsce pracy bez ich zgody ani zmuszani do pracy w nadgodzinach i nocnych zmianach. Pracownik-rodzic może również wnioskować o elastyczny czas pracy, co ułatwia pogodzenie obowiązków zawodowych z opieką nad dzieckiem.
Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy osobie przebywającej na urlopie macierzyńskim, rodzicielskim czy wychowawczym, co daje dodatkowe zabezpieczenie zatrudnienia. Dzięki tym regulacjom system prawnopracowniczy umożliwia rodzicom większą elastyczność w łączeniu pracy z obowiązkami rodzinnymi.
