Odprawa to świadczenie finansowe, które pracownik otrzymuje w związku z zakończeniem stosunku pracy. Może mieć charakter ustawowy lub wynikający z warunków określonych w umowie o pracę lub układzie zbiorowym pracy. Odprawa jest stosunkowo częstym zagadnieniem w przypadkach zwolnienia z pracy, zarówno z winy pracownika, jak i bez jego winy. W artykule omówimy, komu przysługuje prawo do odprawy, w jakich sytuacjach oraz jaka jest jej wysokość.
Kiedy pracownik ma prawo do odprawy?
Pracownik ma prawo do odprawy w kilku przypadkach, które mogą wystąpić w trakcie rozwiązania umowy o pracę. Zasadniczo odprawa jest przyznawana w sytuacjach, gdy pracownik zostaje zwolniony z pracy, ale nie zawsze każdemu pracownikowi przysługuje to świadczenie. Odprawa jest szczególnie przewidziana w przypadkach:
1. Zwolnienie z pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy
Pracownik ma prawo do odprawy, jeśli umowa o pracę zostaje rozwiązana przez pracodawcę z przyczyn leżących po jego stronie, tj.:
- Zamknięcie zakładu pracy,
- Likwidacja stanowiska pracy,
- Redukcja zatrudnienia,
- Przeprowadzenie restrukturyzacji firmy.
W tych przypadkach odprawa jest formą rekompensaty dla pracownika za utratę pracy z powodu decyzji pracodawcy, które nie są związane z winą pracownika.
2. Zwolnienie z pracy z przyczyn niezależnych od pracownika
Zwolnienie z pracy z przyczyn niezależnych od pracownika to sytuacja, w której pracodawca kończy stosunek pracy, ale nie jest to wynikiem niewłaściwego zachowania pracownika. W takich przypadkach odprawa przysługuje także wtedy, gdy:
- Firma upada,
- Zostaje ogłoszona likwidacja stanowiska pracy.
3. Zwolnienia grupowe
W sytuacji, gdy dochodzi do zwolnień grupowych (np. w wyniku kryzysu finansowego, zmian organizacyjnych), pracodawca może wypłacić odprawy pracownikom, którzy zostali zwolnieni w ramach redukcji zatrudnienia.
4. Szczególne przypadki przewidziane w przepisach
Niektóre grupy zawodowe mają prawo do odprawy w określonych okolicznościach, które wynikają z przepisów prawa pracy (np. w przypadku rozwiązania umowy z powodu niezdolności do pracy na skutek choroby).
Wysokość odprawy
Wysokość odprawy zależy od kilku czynników, takich jak staż pracy w danej firmie oraz przyczyny rozwiązania umowy. Zasadniczo odprawa jest obliczana na podstawie wynagrodzenia pracownika i jego stażu pracy. Oto szczegóły dotyczące obliczenia wysokości odprawy:
1. Odprawa przy rozwiązaniu umowy z winy pracodawcy
Pracownikowi przysługuje odprawa, jeśli jego umowa o pracę została rozwiązana przez pracodawcę z przyczyn niezależnych od pracownika. Wysokość odprawy zależy od stażu pracy i wynosi:
- 1-miesięczne wynagrodzenie w przypadku, gdy pracownik pracował u danego pracodawcy przez okres krótszy niż 2 lata,
- 2-miesięczne wynagrodzenie w przypadku, gdy pracownik pracował u danego pracodawcy przez okres od 2 do 8 lat,
- 3-miesięczne wynagrodzenie w przypadku, gdy pracownik pracował u danego pracodawcy przez okres dłuższy niż 8 lat.
2. Odprawa w przypadku zwolnienia grupowego
W przypadku zwolnień grupowych, odprawa jest ustalana na tych samych zasadach co w przypadku indywidualnych zwolnień. Pracownik, który był zatrudniony przez:
- Mniej niż 2 lata – otrzymuje odprawę w wysokości 1-miesięcznego wynagrodzenia,
- Od 2 do 8 lat – odprawa wynosi 2-miesięczne wynagrodzenie,
- Ponad 8 lat – odprawa wynosi 3-miesięczne wynagrodzenie.
3. Maksymalna wysokość odprawy
Warto zaznaczyć, że maksymalna wysokość odprawy nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku kalendarzowym. Przykładowo, w 2023 roku, gdy minimalne wynagrodzenie wynosi 3 490 zł brutto, maksymalna odprawa wynosi 52 350 zł (15 x 3 490 zł).
Kiedy odprawa nie przysługuje?
Zgodnie z przepisami prawa pracy, odprawa nie przysługuje w następujących przypadkach:
- Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron – jeżeli pracownik i pracodawca obie strony zgadzają się na rozwiązanie umowy, odprawa nie jest obowiązkowa,
- Zwolnienie dyscyplinarne – pracownik, który został zwolniony dyscyplinarnie, nie ma prawa do odprawy.
Podsumowanie
Odprawa jest świadczeniem, które przysługuje pracownikowi w przypadku rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę z przyczyn leżących po jego stronie, w tym w przypadku zwolnień grupowych, likwidacji stanowiska pracy czy bankructwa firmy. Wysokość odprawy zależy od długości zatrudnienia w danej firmie, a jej maksymalna wysokość jest ograniczona do 15-krotności minimalnego wynagrodzenia. Warto pamiętać, że odprawa nie przysługuje w przypadku rozwiązania umowy za porozumieniem stron lub zwolnienia dyscyplinarnego.
