Mobbing to zjawisko, które dotyczy nie tylko relacji interpersonalnych w pracy, ale także ma poważne konsekwencje prawne dla pracodawcy i pracownika. Jest to systematyczne, długotrwałe nękanie lub prześladowanie pracownika przez innych członków zespołu lub przełożonych, które prowadzi do pogorszenia jego samopoczucia i stanu psychicznego. W artykule wyjaśniamy, czym jest mobbing, jakie zachowania są uznawane za mobbing oraz jakie konsekwencje prawne wiążą się z tym zjawiskiem.
Definicja mobbingu
Mobbing to działanie lub zachowanie, które ma na celu systematyczne zastraszanie, poniżanie lub izolowanie pracownika, wywołując u niego uczucie niepokoju, lęku i stresu. Mobbing może przybierać różne formy, takie jak:
- Ostracyzm społeczny – izolowanie pracownika od reszty zespołu,
- Przemoc słowna – wyzwiska, obelgi, krytykowanie w sposób poniżający,
- Obniżenie jakości pracy – nadmierne wymagania, nierealistyczne cele, krytykowanie każdego działania,
- Nadmierna kontrola – stałe kontrolowanie i sprawdzanie pracy, które wywołują poczucie braku zaufania,
- Rozpowszechnianie plotek i fałszywych informacji.
Mobbing nie musi oznaczać jednoznacznej przemocy fizycznej, choć w niektórych przypadkach może do niej prowadzić. Zjawisko to obejmuje szeroki wachlarz działań, które mogą wywoływać negatywne skutki w psychice ofiary.
Jakie zachowania są uznawane za mobbing?
Zgodnie z przepisami prawa pracy, mobbing to zachowanie, które jest długotrwałe i powtarzające się w stosunku do jednej osoby i prowadzi do pogorszenia jej sytuacji zawodowej. Najczęściej są to działania, które:
- Poniżają i ośmieszają pracownika – mogą to być nieustanne krytyki, wyzwiska, obwinianie pracownika za błędy, które nie były jego winą, publiczne ośmieszanie lub ignorowanie w zespole.
- Izolują pracownika – pracownik może zostać celowo wykluczony z grupy, nie otrzymywać ważnych informacji, nie uczestniczyć w spotkaniach służbowych czy projektach.
- Obniżają wydajność pracy – nadmierne obciążenie obowiązkami, nierealistyczne wymagania, zmiana stanowiska pracy w sposób, który utrudnia wykonywanie obowiązków zawodowych.
- Tworzą atmosferę strachu – pracownik boi się o swoją przyszłość zawodową, często zmieniające się zasady pracy, poczucie niepewności i nieustanne kontrole mogą wywoływać duży stres.
- Ciągła krytyka i brak wsparcia – brak uznania za wykonaną pracę, ciągła krytyka, która nie ma konstruktywnego charakteru, obniżenie poczucia wartości pracownika.
Przykłady mobbingu:
- Przełożony celowo zmienia zasady pracy w taki sposób, by pracownik miał trudności z ich spełnieniem, a następnie go za to publicznie krytykuje.
- Grupa pracowników pomija jednego kolegę w codziennych rozmowach i działaniach, co powoduje, że czuje się on wykluczony.
- Pracownik otrzymuje zadania, które są nierealistyczne w kontekście czasu, jaki ma na ich wykonanie, i jest za nie bezustannie krytykowany, nawet jeśli nie popełnił żadnego błędu.
- Przełożony nieustannie kontroluje każdą drobnostkę w pracy pracownika, bez względu na to, czy jest to konieczne, co wywołuje u pracownika poczucie braku zaufania.
Jakie są skutki mobbingu?
Mobbing w pracy prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji, zarówno dla pracownika, jak i dla organizacji. Do najczęstszych skutków mobbingu należą:
1. Problemy zdrowotne
Mobbing prowadzi do wzrostu poziomu stresu, lęku, depresji oraz innych problemów psychicznych, takich jak wypalenie zawodowe. Długotrwały stres może prowadzić do problemów z układem pokarmowym, krążeniowym czy zwiększać ryzyko wystąpienia chorób psychosomatycznych.
2. Obniżenie wydajności pracy
Osoba, która jest ofiarą mobbingu, może stać się mniej efektywna w pracy. Stres, niepewność i poczucie osamotnienia powodują, że pracownik staje się mniej zaangażowany w wykonywanie obowiązków, co ma negatywny wpływ na jakość i terminowość realizacji zadań.
3. Spadek motywacji i poczucia wartości
Mobbing prowadzi do spadku poczucia własnej wartości i motywacji do pracy. Osoba dotknięta mobbingiem traci pewność siebie, przestaje wierzyć w swoje umiejętności i staje się mniej zaangażowana w wykonywanie zadań.
4. Rotacja pracowników
Pracownicy, którzy doświadczają mobbingu, często odchodzą z pracy lub decydują się na długotrwałe zwolnienia chorobowe. Zjawisko to prowadzi do większej rotacji pracowników, co wiąże się z dodatkowymi kosztami dla organizacji.
Jakie są konsekwencje prawne mobbingu?
W polskim prawie mobbing jest uznawany za czyn niezgodny z prawem, a ofiara mobbingu ma prawo do roszczeń. Jeśli osoba jest ofiarą mobbingu, może:
- Złożyć skargę do pracodawcy – w pierwszej kolejności należy poinformować pracodawcę o występującym problemie i spróbować rozwiązać sprawę na drodze wewnętrznej.
- Złożyć pozew do sądu pracy – jeżeli mobbing nie ustaje, ofiara może złożyć pozew do sądu pracy. W takim przypadku pracownik może domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
- Zgłosić sprawę do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) – ofiary mobbingu mogą również zgłosić sprawę do PIP, która podejmie odpowiednie kroki w celu zbadania sytuacji.
Podsumowanie
Mobbing to poważny problem, który może mieć dalekosiężne konsekwencje zarówno dla pracowników, jak i organizacji. Ważne jest, aby w każdej firmie istniały mechanizmy, które zapobiegają mobbingowi i umożliwiają szybkie reagowanie na takie sytuacje. Pracownicy mają prawo do pracy w atmosferze szacunku i współpracy, a organizacje powinny podejmować działania na rzecz stworzenia zdrowego środowiska pracy.
