Prawo do odpoczynku to jedno z podstawowych uprawnień każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy i wykształcenia – im dłuższy staż, tym więcej dni wolnych. W 2025 roku obowiązują określone zasady przyznawania urlopu, które warto znać, aby w pełni korzystać ze swoich uprawnień.
Ile dni urlopu przysługuje pracownikowi?
Wymiar urlopu wypoczynkowego określa Kodeks pracy i zależy on od stażu pracy. W 2025 roku obowiązują następujące zasady:
- 20 dni urlopu – dla osób zatrudnionych krócej niż 10 lat,
- 26 dni urlopu – dla osób ze stażem pracy wynoszącym co najmniej 10 lat.
Do stażu pracy wlicza się nie tylko lata przepracowane, ale także okresy nauki, które mogą znacząco skrócić czas potrzebny do uzyskania 26 dni urlopu.
Jak nauka wpływa na staż pracy i wymiar urlopu?
Okres nauki wlicza się do stażu pracy i może przyspieszyć moment uzyskania dłuższego urlopu. Przepisy przewidują następujące zasady zaliczania lat nauki:
- Zasadnicza szkoła zawodowa – do 3 lat,
- Średnia szkoła zawodowa – do 5 lat,
- Średnia szkoła ogólnokształcąca – 4 lata,
- Szkoła policealna – 6 lat,
- Studia wyższe – 8 lat.
Jeśli pracownik ukończył studia, do jego stażu pracy automatycznie dolicza się 8 lat, niezależnie od rzeczywistego czasu ich trwania.
Czy pracownik może wziąć urlop na żądanie?
Tak, każdy zatrudniony ma prawo do 4 dni urlopu na żądanie w ciągu roku. Urlop ten jest częścią puli urlopu wypoczynkowego, ale można go wykorzystać bez wcześniejszego planowania. Pracodawca może odmówić udzielenia urlopu na żądanie tylko w wyjątkowych sytuacjach, gdy jego nieobecność poważnie zakłóciłaby funkcjonowanie firmy.
Czy niewykorzystany urlop przepada?
Nie, niewykorzystany urlop wypoczynkowy nie przepada, ale należy go wykorzystać najpóźniej do 30 września następnego roku. Jeśli pracownik nie skorzysta z zaległego urlopu w tym terminie, może mieć problem z jego odebraniem, choć formalnie prawo do urlopu nie ulega przedawnieniu.
Urlop w pierwszym roku pracy – jak jest naliczany?
Pracownik podejmujący pierwszą pracę nabywa prawo do urlopu stopniowo, z każdym przepracowanym miesiącem. Otrzymuje on 1/12 pełnego wymiaru urlopu za każdy miesiąc pracy. Oznacza to, że osoba zatrudniona od stycznia do czerwca może liczyć na połowę rocznego urlopu, a dopiero po roku pracy uzyska pełny wymiar dni wolnych.
Czy pracodawca może zmusić pracownika do urlopu?
Co do zasady pracodawca nie może narzucić terminu urlopu, chyba że chodzi o urlop zaległy lub okres wypowiedzenia. W przypadku urlopu wypoczynkowego jego termin powinien być uzgadniany między pracownikiem a pracodawcą.
Jednak w szczególnych sytuacjach, np. podczas przestoju w firmie, pracodawca może skierować pracownika na urlop, ale tylko w ramach przysługujących mu dni wolnych.
