Śmierć bliskiej osoby wiąże się nie tylko z emocjami, ale też z koniecznością uregulowania spraw majątkowych. Postępowanie spadkowe to formalny proces potwierdzający, kto dziedziczy po zmarłym i na jakich zasadach. Bez tego nie da się np. sprzedać mieszkania, wypłacić środków z konta czy podzielić majątku. Warto wiedzieć, jak wygląda cała procedura, od czego zacząć i jakie są możliwe ścieżki.
Na czym polega postępowanie spadkowe?
Celem postępowania spadkowego jest ustalenie kręgu spadkobierców oraz potwierdzenie ich praw do majątku zmarłego. Może ono odbywać się na dwa sposoby:
- przed sądem – w ramach sądowego stwierdzenia nabycia spadku,
- u notariusza – w drodze aktu poświadczenia dziedziczenia (o ile między spadkobiercami nie ma sporu).
Bez przeprowadzenia postępowania spadkowego spadkobiercy nie mają formalnego prawa do zarządzania majątkiem po zmarłym.
Etap 1: Złożenie wniosku lub wizyta u notariusza
Jeśli wybierasz drogę sądową, musisz złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku do sądu rejonowego właściwego dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. W przypadku notariusza – wszyscy spadkobiercy muszą stawić się osobiście i zgodnie oświadczyć, kto dziedziczy.
Do wniosku lub aktu potrzebne są:
- akt zgonu spadkodawcy,
- dokumenty potwierdzające pokrewieństwo (akty urodzenia, małżeństwa itp.),
- testament, jeśli został sporządzony.
Etap 2: Stwierdzenie nabycia spadku
W przypadku postępowania sądowego odbywa się rozprawa, na której sąd ustala, kto jest spadkobiercą i w jakich częściach dziedziczy majątek. Wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, które ma moc prawną dopiero po uprawomocnieniu się.
U notariusza wystarczy podpisanie aktu poświadczenia dziedziczenia, który działa tak samo jak orzeczenie sądu – i często jest szybszy.
Etap 3: Dział spadku
Samo potwierdzenie nabycia spadku nie oznacza jeszcze fizycznego podziału majątku. Jeśli spadkobierców jest kilku, muszą oni ustalić, kto co otrzymuje – w ramach działu spadku. Można to zrobić:
- na mocy umowy (jeśli wszyscy są zgodni),
- w sądzie (jeśli jest spór).
Do tego momentu współwłasność trwa – np. mieszkanie należy do wszystkich spadkobierców po równo, bez konkretnych udziałów przypisanych do rzeczy.
Ile trwa postępowanie spadkowe?
To zależy od wybranej ścieżki i stopnia skomplikowania sprawy. Wizyta u notariusza i podpisanie aktu poświadczenia dziedziczenia może zająć jeden dzień – jeśli wszyscy spadkobiercy są obecni i zgodni.
Postępowanie sądowe może potrwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat, jeśli pojawią się spory, brak dokumentów albo niejasności co do kręgu spadkobierców.
Czy trzeba przyjąć spadek?
Spadkobierca nie musi przyjmować spadku – ma trzy możliwości:
- przyjęcie wprost – przejmuje majątek i długi w całości,
- przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza – przejmuje spadek, ale za długi odpowiada tylko do wysokości aktywów,
- odrzucenie spadku – całkowita rezygnacja z dziedziczenia.
Na decyzję jest 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o tytule do spadku. Po tym czasie uznaje się, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
Podsumowanie
Postępowanie spadkowe to niezbędna procedura, by legalnie przejąć majątek po zmarłym. Może odbyć się przed sądem lub u notariusza, a jego zakończeniem jest formalne stwierdzenie nabycia spadku. Dopiero po tym możliwy jest faktyczny podział majątku. Choć sprawy spadkowe bywają skomplikowane emocjonalnie, warto działać sprawnie i świadomie – bo od formalności zależy nie tylko dostęp do majątku, ale też odpowiedzialność za długi.
