Wiele osób poniżej 18. roku życia chce podjąć pracę, aby zdobyć pierwsze doświadczenie zawodowe i zarobić własne pieniądze. Jakie są zasady zatrudniania nieletnich? Gdzie mogą pracować i jakie ograniczenia nakłada na nich prawo? Sprawdź, co musisz wiedzieć, jeśli masz mniej niż 18 lat i chcesz zacząć pracować.
Kto może pracować jako osoba nieletnia?
Polskie prawo dopuszcza zatrudnianie osób niepełnoletnich, ale pod pewnymi warunkami. Kluczową kategorią jest tutaj tzw. „młodociany pracownik”, czyli osoba, która ukończyła 15 lat, ale nie przekroczyła 18. roku życia.
Zasady zatrudniania różnią się w zależności od wieku:
- Poniżej 15 lat – możliwość pracy tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. działalność artystyczna, sportowa, reklamowa).
- Od 15 do 18 lat – można pracować legalnie, ale w ograniczonym wymiarze godzin i na określonych zasadach.
Nieletni pracownicy mogą być zatrudnieni na umowę o pracę lub umowy cywilnoprawne, jednak pracodawca musi przestrzegać określonych przepisów dotyczących czasu pracy i warunków zatrudnienia.
Jakie są ograniczenia dla nieletnich pracowników?
Osoby poniżej 18. roku życia nie mogą wykonywać każdej pracy – obowiązują ich konkretne przepisy ochronne.
Najważniejsze ograniczenia to:
- Zakaz pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia – nieletni nie mogą pracować w zawodach narażających ich na kontakt z substancjami chemicznymi, dużym hałasem czy ciężką pracą fizyczną.
- Maksymalny czas pracy – osoby do 16. roku życia mogą pracować maksymalnie 6 godzin dziennie, a między 16. a 18. rokiem życia – 8 godzin dziennie.
- Obowiązkowe przerwy – po 4,5 godzinach pracy przysługuje przerwa trwająca co najmniej 30 minut.
- Zakaz pracy w nocy i nadgodzin – nieletni nie mogą pracować w godzinach między 22:00 a 6:00.
Dodatkowo, jeśli osoba niepełnoletnia jest jeszcze w szkole, jej praca nie może kolidować z obowiązkiem nauki.
Jakie prace może wykonywać osoba niepełnoletnia?
Nieletni mogą podejmować różne prace sezonowe i dorywcze. Najczęściej spotykane formy zatrudnienia dla młodzieży to:
- Praca w gastronomii – pomoc kuchenna, kelner, barista (bez obsługi alkoholu).
- Sprzedaż w sklepach i na targowiskach – wykładanie towaru, obsługa klientów.
- Praca w rolnictwie i sadownictwie – zbieranie owoców i warzyw.
- Opieka nad dziećmi i zwierzętami – np. jako niania lub petsitter.
- Praca w mediach i reklamie – statystowanie w reklamach, filmach, sesjach zdjęciowych.
- Roznoszenie ulotek i gazet – klasyczna praca dorywcza dla nastolatków.
Niektóre branże mogą wymagać zgody rodziców lub opiekunów prawnych, zwłaszcza jeśli praca wiąże się z odpowiedzialnością finansową.
Czy osoba niepełnoletnia może podpisać umowę o pracę?
Tak, ale pracodawca musi spełnić określone warunki. Przed podpisaniem umowy o pracę z osobą niepełnoletnią konieczne jest:
- Uzyskanie zgody rodziców lub opiekunów prawnych.
- Przeprowadzenie badań lekarskich, które potwierdzą, że praca nie zaszkodzi zdrowiu młodego pracownika.
- Zawarcie umowy o pracę na piśmie, w której określone będą warunki zatrudnienia.
Najczęściej młodociani pracownicy są zatrudniani na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, co oznacza, że praca wiąże się także ze zdobywaniem nowych umiejętności i doświadczenia.
Osoby niepełnoletnie mogą również pracować na umowę zlecenie lub umowę o dzieło, które są mniej sformalizowane niż umowa o pracę. W takich przypadkach często nie przysługują im jednak świadczenia pracownicze, takie jak urlop czy ochrona przed zwolnieniem.
Ile zarabiają osoby niepełnoletnie?
Wynagrodzenie młodocianych pracowników zależy od rodzaju zatrudnienia i branży, ale musi być zgodne z obowiązującą płacą minimalną.
Przykładowe zarobki dla osób niepełnoletnich w popularnych branżach:
- Roznoszenie ulotek – ok. 20–25 zł brutto za godzinę.
- Kelner/pomoc kuchenna – 22–30 zł brutto za godzinę, plus napiwki.
- Zbiory owoców – 15–20 zł brutto za godzinę lub stawka akordowa za ilość zebranych plonów.
- Statystowanie w reklamach – od 100 do nawet 500 zł za dzień zdjęciowy.
Osoby młodociane pracujące na podstawie umowy o pracę mają także prawo do wynagrodzenia minimalnego, które jest ustalane procentowo w zależności od stażu pracy.
Jak znaleźć pracę jako osoba niepełnoletnia?
Najlepsze sposoby na znalezienie pracy dla młodzieży to:
- Portale ogłoszeniowe – wiele firm publikuje oferty pracy dla uczniów i studentów.
- Media społecznościowe – grupy z ofertami pracy sezonowej.
- Bezpośrednie pytanie w lokalnych firmach – restauracje, sklepy czy kawiarnie często szukają młodszych pracowników.
- Agencje pracy tymczasowej – niektóre zajmują się pośrednictwem dla niepełnoletnich pracowników.
Zanim podpiszesz umowę, warto sprawdzić warunki zatrudnienia i upewnić się, że wszystko jest zgodne z przepisami.
Podsumowanie
Osoby niepełnoletnie mogą legalnie pracować, ale obowiązują je konkretne ograniczenia dotyczące czasu pracy i rodzaju wykonywanych zadań. Najwięcej możliwości mają osoby, które ukończyły 15 lat, ale również młodsi mogą znaleźć legalne zatrudnienie w branżach artystycznych i sportowych. Jeśli chcesz zdobyć pierwsze doświadczenie zawodowe, warto poszukać ofert pracy sezonowej lub dorywczej w gastronomii, handlu czy mediach.
