Rozstanie z pracownikiem nie zawsze kończy się na wypowiedzeniu i ostatniej pensji. W niektórych przypadkach pracodawca ma obowiązek wypłacić dodatkowe świadczenie – odprawę pieniężną, która może sięgnąć nawet trzymiesięcznego wynagrodzenia. Nie każdemu pracownikowi ona przysługuje, ale jeśli spełnione zostaną określone warunki, pracodawca nie ma wyboru – odprawa musi zostać wypłacona.
Kiedy należy się trzymiesięczna odprawa?
Odprawa pieniężna nie jest standardowym elementem rozstania z pracownikiem. Przysługuje tylko w ściśle określonych sytuacjach, przede wszystkim w przypadku zwolnienia z przyczyn nieleżących po stronie pracownika – czyli np. likwidacji stanowiska, reorganizacji firmy, upadłości lub redukcji etatów. Podstawą prawną jest tu ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
Aby odprawa mogła zostać wypłacona, muszą być spełnione dwa kluczowe warunki:
- Zatrudnienie u pracodawcy, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników, niezależnie od rodzaju umów.
- Rozwiązanie umowy z przyczyn niezależnych od pracownika – czyli nie z jego winy ani na jego wniosek.
Wysokość odprawy zależy od stażu pracy u danego pracodawcy. Trzymiesięczna odprawa przysługuje osobie, która była zatrudniona przez co najmniej 8 lat.
Ile wynosi odprawa pieniężna?
Ustawa przewiduje trzy progi wysokości odprawy:
- jednomiesięczne wynagrodzenie – dla osób zatrudnionych krócej niż 2 lata,
- dwumiesięczne wynagrodzenie – dla osób zatrudnionych od 2 do 8 lat,
- trzymiesięczne wynagrodzenie – dla osób zatrudnionych ponad 8 lat u danego pracodawcy.
Co istotne, chodzi o okres zatrudnienia „u pracodawcy”, a nie w obrębie jednej umowy. Oznacza to, że nawet jeśli pracownik miał kilka umów (kolejnych, cyklicznych lub różnych rodzajów), liczy się całkowity czas pracy w firmie.
Jak liczy się wynagrodzenie do odprawy?
Wysokość odprawy oblicza się tak samo jak ekwiwalent za urlop. Podstawę stanowi średnie miesięczne wynagrodzenie z trzech miesięcy poprzedzających rozwiązanie umowy, z uwzględnieniem zmiennych składników wynagrodzenia, takich jak premie, dodatki czy prowizje.
Odprawa podlega opodatkowaniu, ale nie wlicza się do podstawy składek ZUS. Jest to więc kwota brutto, pomniejszona wyłącznie o zaliczkę na podatek dochodowy.
Kiedy odprawa nie przysługuje?
Nie każda sytuacja zakończenia umowy rodzi obowiązek wypłaty odprawy. Pracownik nie otrzyma odprawy, jeśli:
- sam złożył wypowiedzenie,
- rozstanie nastąpiło za porozumieniem stron (chyba że strony uzgodniły wprost, że odprawa będzie wypłacona),
- umowa została rozwiązana z winy pracownika (np. dyscyplinarnie),
- pracodawca zatrudnia mniej niż 20 osób,
- przyczyna rozwiązania umowy leży po stronie pracownika (np. brak kwalifikacji, niewłaściwe zachowanie, absencje).
Trzymiesięczna odprawa przy porozumieniu stron?
Choć co do zasady porozumienie stron wyklucza obowiązek wypłaty odprawy, w praktyce coraz częściej dochodzi do uzgodnień, w których pracodawca „dobrowolnie” zobowiązuje się do jej wypłaty. Zwykle dzieje się tak w dużych firmach, które chcą ograniczyć ryzyko sporów sądowych lub złagodzić napięcia związane z restrukturyzacją. W takim przypadku warunki wypłaty odprawy powinny być jasno opisane w treści porozumienia.
Podsumowanie
Trzymiesięczna odprawa pieniężna przysługuje pracownikom z długim stażem, których umowa została rozwiązana z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. To ważne zabezpieczenie dla osób, które tracą zatrudnienie nie ze swojej winy. Aby jednak mieć do niej prawo, trzeba spełniać konkretne kryteria – przede wszystkim związane z czasem zatrudnienia i liczbą pracowników w firmie.
